Foi hai semanas que me acheguei ao IES Poeta Díaz Castro. Levaba dous obradoiros. Poesía + Grafiti e Entre palabras. Dous grupos de distintas idades, a mesma entrega.
Xa o teño dito. Cando vou aos institutos sempre a incógnita, a incertidume. Non ten porque sair ben. Non teñen porque aceptar a tregua, a suspensión da realidade máis inmediata que esixe o noso encontro. Son unha estrana, só saben de min que escribo.
E sempre as palabras, a descuberta deliciosa da relación intransferíbel que manteñen coas palabras. Volveu sair a palabra nai, como no CEIP Elviña, e pai, e avoa, mapa, fútbol, natación, bar, e moitas outras que cristalizaron nalgúns dos textos que deixo a seguir. Paga a pena lelos. Hai verdade neles.
Foi un pracer ir a Guitiriz, coñecer o traballo intenso do equipo docente, e aos rapaces que saben ben o que é a terra.
Agradecida por un foro que sen saber o que o agardaba entrou comigo en suspensión.
O ARCO
Cando eu era pequeno,
meu avó sempre me facía
un arco de xoguete,
cun pau e unha corda.
Eu sempre lle pedía
que lles puxese punta ás frechas,
pero non podía ser,
podía mancar a alguén.
PESCA (Óscar Novo)
lembranzas do meu avó,
que xa non está.
Tirabamos a cana dende a beira
ficaban nun espeto e,
mentres,
contabamos historias antigas. p
O INSTITUTO (Nuria Losada)
Para moitos unha experiencia enriquecedora e inolvidable,
para min, unha experiencia que me mataba día a día.
Aquí non sirvo para nada,
volven de vez en cando as ganas de cortar as veas,
pero intento ocultalas e ser feliz,
que as miñas amigas non me vexan sufrir.
Agora, grazas a esas amistades son máis feliz.
ESCALEIRAS (Marta Rocha)
Os colchóns polas barandas,
as almofadas tamén,
e nós enriba delas…
era o mellor.
O BAR (Rocío García)
Recordos de persoas ausentes
non lugar onde a xente o pasa ben.
Bágoas que lembrar
de feitos ocorridos..
Xente que un día marchou
para nunca voltar
para nunca bicar nin abrazar…
BAILAR (Fernanda Mera)
Bailo porque me gusta,
sinto cada paso…
móvome recordando os teus un-dous-tres.
Bailo sen saber que tes algo que ver.
CAMPOS (Sabela Salgueiro)
Ese día de xogos
cando os campos
eran nosos.
As estacións pasando sobre el…
Aqueles tempos sen hora.
MANOLO (Tania Campello)
Faciamos cancións co seu nome
moi graciosas e divinas.
Manolo era máis ca un socorrista.
LAREIRA (Noemi Carro)
Historias de viaxe,
anécdotas,
as túas parvadas…
pero agora non estás.
PEQUENA (Esther)
27 de marzo de 1999.
bebé abandoada
na parada de autobús,
soa, famenta, triste…e
unha pregunta: por que?
Cun ano de vida,
nun hospital,
entre a vida e a morte…e
unha pregunta: por que?
20 de agosto de 2003
unha sorpresa,
un amor que chega
ao seu corazón:
unha familia nova.
Flores brancas,
peluche branca, amor vermello e,
unha pregunta: por que?
ACORDEÓN (Margarita Vidal)
Era a maneira
que tiñas
para facer que todo o mundo
sorrise.
CARAMELOS (Laura Pena)
Sempre agardaba na porta
con caramelos para nós…
sempre buscando o momento
para o xogo
ata o solpor.
Antes non pensaba…
agora desexaría que volveses,
cos teus caramelos, tan ricos,
cos teus abrazos, tan bonitos.
ALDEA (Eva Fernández)
Saír correr ata cansar
sen saber onde vas parar.
Subirme a aquela árbore,
construír ese refuxio,
todo é posible
na aldea que eu debuxo.
A miña aldea é única,
non hai outra igual,
ole a liberdade
a herba que vou pisar.
Xogar cos animais,
aprender a facer un buxo,
todo é posible
na aldea que eu debuxo.
CASA (Jonathan)
O noso mellor xoguete,
o mellor lugar para rir…
nunca poderei repetir
aqueles días
nos que te deixamos ir.
AVÓS (Jesús Roca)
Canto desexaba as fins de semana na aldea dos meus avós,
todo o día xogando entre as vacas, os cans e os cabalos.
Eses días fermosos nos que todo ía ben e que agora se esgotaron…
os meus soños, xa medraron.
GALLETAS (Laura Lobeiras)
Galletas, galletas,
galletiñas da avoa,
galletiñas que deixaches
aquel 14 de febreiro:
galletas de amor,
galletas de despedida.
MÚSICA (Adrián Fariñas)
Sabendo que é a miña vida
Música e Música
é vida…
Sabendo que é de verdade
o amor que lle dou a un caderno
cando en branco está.
MAPA (Paula Paderne)
a Exipto quero ir…
momias, pirámides…
Un calafrío
percorre o meu interior
cando miro o MAPA.
O pasado día 4 voltaba ao Instituto Elviña, envolta de frío, de grafitis e versos para compartir co alumnado de 1º de bacharelato.
Os profesores, algúns vellos amigos, a biblioteca eterna. E foi xuntar as mesas e as cadeiras, proxectar as imaxes na pantalla e saber que o que alí acontecía era só para nós. Un privilexio.
E aínda que unha queira entregar a palabra con esfuerzo aprendida, ás veces si e ás veces non. Pero alí, Neruda e Cortázar para remontar o mundo, e Vukusic, e Neorrabioso.
Entre o senfín de palabras, versos, listas, o temor a expoñerse, a ser revelado polos demais a través da sinatura: amiga, tabaco, comprensión, honestidade, fútbol, amorodo, a cor rosa, a pintura, recompensa, nada, vinganza, auga, ilusión, vacío, océano, nostalxia, alcohol, verde, ledicia, lume, rizos, empatía, beleza.
Sempre agradecida a Lois, Pepa, Charo (que ademáis fixo unha presentación xenial do día) e os titores implicados.
Sempre desexando voltar.
Pode que xa se dixera case todo sobre Isaac Díaz Pardo. Nesta hora quizáis o silencio fose o máis elocuente e axeitado, o único que verdadeiramente puidera estar á súa altura.
Pensei, ao saber a nova, que xa non me voltaría cruzar con aquela figura miuda na fábrica Castro, perto de Sada. Pensei que xa non se repetiría a voz de miña nai, hai tantísimos anos dicíndome, mentres mirabamos as vitrinas da tenda: Dores, ese é o dono, Isaac Díaz Pardo. Eu dei en pensar que todo o que alí había o facía el, que todo o pintaba, e que ademáis el se encargaba de editar todos aqueles libros que tiñamos na casa. Verdadeiramente el era unha presenza poderosa para a nena que o miraba de esguello atravesar a tenda e sair ata as instalacións da fábrica.
A min gustábame ir alí, aprendín que aquelas pezas exquisitas eran algo extraordinario no xeito en que miña nai as tomaba nas súas mans e mas daba a ver. Cando nacín un dos agasallos foi unha vaixela infantil de sargadelos, teño o cartón de canalóns, os debuxos, as cores, a fraxilidade das asas, gardados na memoria máis inocente, na que non se pode tocar.
Despois viría a historia, o coñecimento e o valor daquel home de pasos lixeiros . O abraio. A admiración.
Hoxe sigo lembrando a última conferencia que lle escoitei, hai poucos anos, cun auditorio pequeno, e el alí, de pé durante case dúas horas, falándonos sen unha nota sequer.
Sinto a súa perda, máis que como intelectual indispensábel, como figura próxima e fascinante que engaiolou á nena. E celebro todo o que foi quen de herdarnos.
A pasada semana fun ao Elviña para unha sesión do obradoiro Poesía+grafiti. Sempre é fantástico regresar ao instituto dun, camiñar polos corredores como cando 14. A rapazada de 2º A e 2º B, os profesores Pepa, Lois e Charo. Non podía haber mais nin mellor predisposición.
Así falar da palabra, da imaxe. O poema. A mensaxe, o contexto, a potencia da poesía. E todos eles e elas, coas súas palabras, facendo versos. Ao marchar ver os post-its que logo anegarían o instituto. Eu xa coñecía algo aos cursos, lera algunhas entradas no seu blog uns días antes da miña visita, fan un traballo fantástico nel. Impresionantes os resultados que nos días seguintes puiden ler nos seus posts, grazas a adicación de Pepa para redondear os bosquexos que sairon do obradoiro:
Feliz de compartir con eles que o traballo coa palabra esixe compromiso, verdade. Saín pletórica (como di Yanca) tras dúas horas de achegas íntimas. Fico tan agradecida ao alumnado, a Pepa.
Non esquenzo o seu silencio despois de recitarlles o poema das cereixas.
Nas mans deles e delas está a poesía que ha de vir. Hai mellor celebración ca esta no 21 de marzo?
Desexos grandes de volver.
O martes fun ao instituto Miguel Ángel González de Carril. Fun para dar o obradoiro: poesía + grafiti aos cursos 1º B e 1ºA.
Sempre resulta emocionante e alentador traballar poesía cos máis novos. Chegoume a pouco. A ambición é sempre tanta, quero contarlles tanto e ter tempo para que traballen, para que falen das palabras das tarxetas, para que as fagan súas, para que o poético por fin entre as mans adolescentes.
Emocionante escoitalos recitar a Bécquer, que algún coñecese a Neruda, que definiran a poesía así, sen prexuizos, que falaramos dos grafiti de vilagarcía, do propio instituto, que me deixaran contarlles que as cereixas para min… Que os post-it habían de inundar corredores, portas, muros.
Ás veces unha sae coa sensación de que si, que foi verdade, que esas horas compartidas mudaron algo, que os versos que me entregaron ao final da sesión embeleceron aínda máis o frío da mañá no Carril.
Grazas a Ana, a Miguel, a Luli, ao centro por acollerme, por deixar que a biblioteca se convertira nun verdadeiro laboratorio poético.
Desexos de voltar.
Aquí vos deixo algúns versos:
—
Recordo as mañás de inverno
nas que ti e mais eu
escribíamos os nosos sonos no cristal
grazas aos nosos bafos
por fin soñabamos espertos
soños dun instante
soños que se esvaecían no tempo (Carla)
—
O baleiro é un branco potente
o baleiro e a soidade
eu teño que estar só
e non podo (Telmo)
—
unha gota de auga
forma un río
un río forma un mar
un mar forma un océano
un océano forma ideas (Alex)
—
As pezas dun puzzle
son como o meu corazón
a persoa que as xunte
será o meu gran amor (Thomas)
—
O honor, que é o honor?
para algúns unha palabra
para min, unha forma de ser
un recordo de tempos pasados
cabaleiros que respetan as xentes
persoas que se preocupan polos demáis
O “honor” unha tradición olvidada
Por qué ninguén pensa nel?
Que pasaría se volvesemos ao honor?
Habería máis xustiza?
Quen sabe! (Antón)
—
A vogal
o son das palabras
que eu escoito
no meu corazón (Xoán)
—
Non me gusta a tinta cando
as miñas mans vai ensuxando
Pero gústame cando se usa
para imprimir os libros
que leo pola noite
cando
dende o interior do meu boligrafo
vai correndo
e pégase no papel
as palabras
mantendo (Sandra)
—
caleidoscopio
é un mundo de cores
onde poder ver
amarelo e vermello (Manuel)
—
como as pegadas na area
o teu recordo
levouno a alta marea (Juan José)
—
Esta fin de semana pasada tiña lugar no Kiosco Alfonso, na Coruña, o V Encontro de novos escritores. Antes congreso, agora encontro. E si, non contaba esta actividade con apoio institucional algún, exceptuando á Deputación da Coruña e a Concellería de Cultura da Coruña, que brindaron espazo e apoio económico.
A reflexión organizouse en tres mesas de traballo que xiraron arredor da poesía e o poético (Álvaro Negro, Celso Fernández Sanmartín, Oliver Laxe, con Antía Otero presentándoos ), dos premios literarios (Olalla Cociña, Lucía Novas, Ledicia Costas, con Francisco Castro de moderador), e da lingua (Olalla Tuñas, María Lado e Xosé Daniel Costas con Marta Dacosta conducindo o debate).
As mesas foron de moi distintas intensidades, pero todas desembocaron en debates productivos. Probabelmente a primeira, centrada no poético dende outras artes (fotografía, cine, oralidade) con discursos complementarios entre si, fixo da conversa posterior unha fonte de reflexións tremendamente estimulante: a procura do poético, os ollos que miran, a esencia da poesía, o sublime (Burke, Burke, Burke), o concepto de fuga, o retrato, o telegrama. Aínda é cedo para materializar conclusión algunha, asi que aquí o deixo por agora.
O motivo do post é CELEBRAR este tipo de encontros, se no Galeusca facía referencia á necesidade de que escritores de xeracións distintas tivesen un foro no que atoparse, este é outro foro, imprescindíbel para min, no que novos e novísimos escritores podemos coñecernos, entrar en contacto. Sempre as descubertas.
O remate da xornada púxoo un recital no que participamos: Susana Sánchez Aríns, Arsenio Iglesias, David Rodríguez, Gonzalo Hermo e mais eu. Os faros, a palabra.
Asistín estes días ao curso de verán organizado pola UDC e a CTNL: Traballando en lingua. Curso de verán sobre dinamización lingüística. Cando me fixeron o convite para participar cun relatorio vinme reflexionando sobre aspectos da normalización que antes non me plantexara. Algo tan básico como concluir que a normalización é intervención.
Impecábel a organización do curso con Goretti Sanmartín e Nel Vidal ao fronte dos equipos. E os/as cordinadores/cordinadoras das mesas de traballo, pendentes de cada detalle: David Cobas, Rosa Moreiras, Anxo Otero, Olga Patiño e Dores Sánchez. Un luxo.
Día 1:
Daniel Romero. Magnífico relatorio teórico centrando as problemáticas. A lucidez:
urxente non é igual a importante
demanda non é igual a necesidade
Xavier Campos. Abraiante capacidade de análise que permitiu abranguer despois dunha hora de palabras precisas unha parte importante da cartografía de política lingüística e política cultural. (Almorzo e entusiasmo compartidos)
Séchu Sende. Debuxos, poemas. O contador de historias que demostra o movimento camiñando: Implicación, Humor social, Socio-afectividade, Entorno Acolledor, Participación Institucional, Contundencia, Apropiación, Autoestima colectiva.
Ana Romaní. A radio (pero antes, con Goretti, rendida á súa poesía). Concisión e O Teatro Radiofónico na voz debullando o Premio: Fomentar a escrita de textos dramáticos para a radio. Facilitar outro medio para os textos. Contacto entre creación e radio.
Lucía Aldao María Lado. ESPECTACULARES. Alí na cadeira do final do día, aplaudíndolles, rindo. Poesía, poesía, poesía.
Día 2:
Táboa redonda da mañá:
María Yáñez. A rede e todos eses proxectos prodixiosos, imparábeis, xeniais. Se naceu é porque había unha necesidade. E o optimismo.
Mº Xosé Silvar. Valor etnicitario. Música e lingua. O seu valor social. Apreciacións marcando os lindes.
Lucía Aldao. A creación como verdade. A reflexión poética inserida no proceso normalizador. Emoción.
Táboa redonda da tarde:
Leonardo Fernández Campos. (Curiosidade infinda polos videos de Eu falo, pero nunca antes en persoa. E miro de esguello o seu caderno rebordante de boli bic, de notas, de frechas, de maiúsculas). Verdades a présas, as anecdótas que fan reaccionar. Un pracer escoitalo.
Marta Souto. Análise das actividades que se poden desenvolver dende a normalización. A transversalidade. A superación en propostas orixinais.
Santiago Prado. A antropoloxía, a análise de actividades realizadas no ámbito do rural. Novos procesos de formación da identidade. Encontro comunitario e a nova palabra que me deslumbra: RURURBANOS.
Eu. Os clubes de lectura e tódalas dúbidas que durante os dous días modifican o meu relatorio. A lingua, a palabra. As portas abertas, as por abrir.
Concerto Sés. Impresionante espectáculo. Unha posta en escea coidadísima, dende a entrada das cantantes do coro, ata a disposición dos músicos, 7? 8? E tódolos borsalinos. Para rematar erguéndonos das cadeiras entre aplausos afervoados. INMELLORÁBEL fin de festa.
Pero coma en tódolos encontros imposíbel non pensar nos novos coñecidos, compañeiros e compañeiras de xantar e cafés. Imposíbel non mencionar as descubertas que fixeron que me sentira case soberbia por contar con xente tan brillante ao servizo da lingua.
Hoxe tiven a sorte de ir dar un obradoiro de poesía a rapaces, de entre 9 e 12 anos, ao Colexio Manuel Murguía.
Era a primeira vez que traballaba con nenos tan pequenos e veño impresionada. Foron algo máis de dúas horas xogando coa palabra. Definindo a poesía, aos poetas, ubicando conceptos como estrofa, verso ou rima, que eles mesmos me ían apuntando.
Pero o mellor foi o xogo coas fichas de sustantivos e adxectivos. De aí sairon os poemas finais, que aplaudimos entusiasmados. Prometinlles publicalos aquí, asi que preparádevos para unha verdadeira antoloxía poética infanto-xuvenil.
Foi un agasallo poder falar con eles de mazás transparentes ou do amor -todos namorados- e escoitar como se di esa palabra “redonda e vermella” en ucraniano, en chinés, en italiano. Ver como ensaiaban a palabra e melloraban as primeiras versións dos textos.
Compartir a emoción da poesía. Saber que tódolos nenos e nenas son poetas.Velaiquí o seu traballo magnífico:
Ti tés un furado longo/ porque a xente escarva en ti (Dani, 10 anos)
Meus ollos son os teus ollos/ miña boaca é a túa boca/ e noso amor é tan escintilante/coma as estrelas do ceo. (Sonia, 12)
Tu Amor es mío es tan /delicado como las rosas (Josemi, 9)
a noite sae(n) as bolboretas/ A noite é escura/ voan a noite nocturna (Adrián, 11)
el limón es imposible tocarlo/porque se ha chocado (Jonatan, 11)
Un espello é delicioso/porque te reflexas nel. (Miriam, 11)
A mazán transparente non pode ver nin oler solo pode comer (Marco, 13)
Mar estrelada/reflejo na auga (Manuel, 9)
Area tola é moi morena (Cristian, 12)
Lúa azul no es tan azul/ para ser unha lúa azul bucea por el mar/Lúa azul que parece un ángel /si quieres ser más azul haz amistades/ Lúa que parece unha naranxa si quieres ser azul tunéate hasta por la hoja/ Lúa azul para protegernos del sol haz un eclipse. (Jorge, 10)
que te he querido no niego que te he “querío”/pero tu tampoco niegues que me has fallado/coma unha árbore covarde (Soraya, 12)
O outono é magnífico porque é pacífico (Eugenio, 12)
Noite bela e lixeira/como as estrelas. Que boas estrelas que/sen elas/non iluminarían a terra. Que noite, que lixeira/como o amor son as estrelas. (Isaac, 9)
El sol frío/se queda fresquiño/con el frío y calorciño. (Wesley, 9 y medio)
Unha pedra vistosa e un amor nunha rosa. Como unha pedra vistosa enamoreime de ti pero unha rosa marchitada alexoume de ti. (Montse, 11)
Ao sonar a campá é sabrosa. (Alex G. 10)
El ceo es crocado y es dormilón (Samara, 13)
A prata húmida/mollouse pola chuvia. (Alejandro, 9)
Onte foi á praia a coller unha cuncha/pero a cuncha estaba empedrada (Sara, 10)
A cereixa da árbore é suave como a neve (Roberta, 9)
O pan quente é moi compracente (Alex Lavié, 9 años y 1/2)
Co amor do cadrado salvou á choiva de un relámpago (Noemí, 9)
Las bolas de inverno son redondas (Esmeralda, 10)
Quero agradecer a todos e cada un destes nenos e nenas que compartisen comigo tanta verdade, e ás profesoras e profesores que participaron ao longo da sesión o seu entusiasmo inesgotábel. Foi unha mañá xenial. INTENSA. DELICIOSA.
Filed under: Lingua
Advirto: non pretende ser este un post incendiario.
Dende que comecei o blog tiña no pensamento escreber un artigo sobre isto. A pesar de ser un tema tratadísimo (hai moitos artigos e traballos que se ocupan da discusión poeta/poetisa.), controvertido, e do que algúns temos unha opinión máis ou menos formada (e digo algúns porque moitos nin se plantexan a escolla).
Pero eu quería darlle outra volta, unha viraxe persoal apenas.
En moitas presentacións de actos, pero tamén en artigos e notas de prensa, nos que se alude a escritores e escritoras faise a distinción entre novelistas-narradores e poetas. Daquela falan do escritor tal (narrador), da escritora tal (novelista) e do poeta tal (poeta).
E isto non é algo extraordinario, senón que vén sendo habitual. Conclúo que é un feito asimilar novelista con escritor, semella que isto está realmente asumido, mentres que os poetas, como dicilo, os poetas non son escritores, son poetas.
Para seguir, e coma se o xénero común non existise, están todos os que seguen a escola que se decanta polo poetisa en lugar de poeta para a muller que escrebe poesía.
E si, despois de ler e analizar autoridades e razóns (e moito antes de publicar un poemario) eu son partidaria de poeta, muller poeta, poeta. Deixo aquí un artigo publicado en Espéculo, que lin hai tempo e que recolle algunhas das razóns para tal escolla. Non quero determe niso. Isto é unha declaración de intencións.
Ser escritora e poeta, por moi inverosímil que lle pareza a algúns, é posíbel.
(Un pouco incendiario si que quedou, non?…)
Sucos: blog de Dores Tembrás 