Quizais sexa pola escaseza de momentos así, polo extraordinario da elevación que nos sobrecolle, sen decatarnos.
Onte, sentada, escoitando, pensaba en que tódolos tópicos son verdade, as voces “cristalinas” “celestiais” “anxelicais”.
Hai tantos aspectos extraordinarios no que aconteceu onte no XIV Concerto de Aniversario do Coro Cantabile, que non sei se debo arriscarme a enumeralos.
Comezando polo feito de que unha cidade como A Coruña conte cunha asociación coa sensibilidade de cultivar a música na infancia e mocidade, nun proxecto no que a formación ten un gran peso, e onde a disciplina e o amor se miden a partes iguais.
O concerto de onte foi unha celebración. O presidente Xulio Loureiro falaba de emoción, de que a música é unha ferramenta para comunicar, para tocar ao outro a través da emoción: emotio, emotionis, “facer mover”, “sacar do lugar habitual”, desprazarnos e ser outros na nosa relación co mundo. Celebralo.
Pero ese acontecemento extraordinario que tivo lugar onte para un público atentísimo na Igrexa de San Nicolás, acontece cada sábado nos ensaios do coro. A franxa de idade abrangue dende os 8 ata os 22. E todos e cada un dos coralistas contribúen de forma definitiva a este suceso excepcional. Cantabile é a suma de todas e cada unha destas voces individuais, que aprenden e saben que fundíndose dan lugar a algo único. A xenerosidade é alicerce dende a natureza do proxecto.
Penso no seu director, Pablo Carballido, colocando con xesto case imperceptíbel o lugar preciso que cada voz ten no espazo antes de comezar. O presidente falaba onte de que é el xustamente o fío condutor que, máis que aglutinar, ampara estas 95 voces ao longo destes catorce anos. A súa labor, onde a profesionalidade e a paixón son un continuum, non xera máis que admiradores perplexos e agradecidos ao seu paso. E isto non é máis que un indicio da persoa ante a que nos atopamos.
Ponlle o ramo a este proxecto a implicación dos pais e nais que conforman a directiva, traballadores incansábeis, especialistas nese traballo invisíbel que logra darlle a todo ese acabado cálido que transcende de inmediato en canto atravesas a porta do local de ensaio.
Onte celebrábanse catorce anos deste proxecto. Sei que estas palabras non fan xustiza a todo o que eles son, pero agardo que amosen a profunda admiración que moitos dos que estabamos onte escoitándoos sentimos por este coro.
Agradecéndollo.
Longa vida a Cantabile!
Filed under: artigo
Saía no Extra da Voz de Galicia, este domingo. Unha conversa a catro bandas: Ana Abelenda, Olalla Cociña, Antía Otero e eu mesma. Partíamos do cap. II do documental de John Berger “Modos de mirar” onde o autor analiza como se ve o corpo da muller. A representación. O espello. Mirarnos a nós mesmas dende os nosos ollos. Pero tamén tódalas encrucilladas. As apostas persoais, as poéticas, o modo de estar.
Partíamos de aí cara o infindo.
Os retos pendentes. Moitas lecturas, referencias, anécdotas que se comentaron e que finalmente ficaron só no ar. Unha conversa vehemente e onde se impuxo a necesidade do compromiso explícito, do combate aberto no cotiá.
Acabar preguntándonos se en dez anos teremos a mesma conversa.
Veremos.
Sae hoxe no Culturas unha reportaxe sobre Rosalía, unha conversa a catro bandas, guíada pola profesionalidade de Ana Abelenda: Luz Pozo, Estíbaliz Espinosa, Yolanda Castaño e eu mesma.
Non está a tarde, a merenda, os exquisitos modos de anfitriona de Luz Pozo. A conversa infinda que se prolonga ata a noite.
Unha sorte debullar a literatura así.
O mellor é inimigo do bo.
Voltaire
Sempre roldando o asunto da perfección. E o vencello co control e a obsesión. Que é a perfección? Existe? Como xorde o concepto? E penso na Grecia Clásica. Nas proporcións. É un horizonte? Unha guía? Unha aspiración? Un obxectivo?
Leo sobre o perfeccionismo: ideal, todo ou nada, xenes, supervivencia. Eu engadiría disciplina, insatisfacción e necesidade.
O absoluto a rentes.
Pode que regresase a isto despois de ver a conversa de Fritz Lang e Jean-Luc Godard. No primeiro visionado non pasaba inadvertido para min o teatral dalgúns momentos, a precisión e exactitude dalgunhas respostas. A naturalidade e a perfección.
No epílogo escoito as palabras de Howard Vernon que fala da exhaustiva preparación de Lang para a conversa, coma se dun filme se tratase. Río para min. Algo asi de impecábel só se consigue aspirando á perfección. A coquetería coa que prende o cigarro é natural, a forma exacta na que acende o chisqueiro é rito. Fico admirada. Non só polo contido brillante da conversa, senón pola presenza destes dous xenios.
Pero a presenza tamén se constrúe. Igual que acontece coa naturalidade.
Miro unha e outra vez as tomas falsas do epílogo. Aplaudo.
A estas alturas debe ser obvio que son das que pensa que a improvisación só é digno froito do ensaio mil e unha veces repetido. Demoraríame aquí no que é a naturalidade, o teatro, a escea, a sobreactuación, a espontaneidade. Quizáis noutro post.
É a procura da perfección inevitábel? É un don ou unha desgraza? Digna de admiración ou de lástima?
Pouco importa.
A perfección é o que ilumina algunhas mentes, levándoas a perseguir o mellor, a ser mellores.
Onte publicaron na versión en papel do semanario Sermos Galiza un artigo meu. Aquí queda:
A trampa
Debeu ser iso o que me seduciu. Descubrir que se trataba dunha trampa. Que baixo a emoción e o pracer que provocaban determinadas obras literarias se agochaba o artefacto. Internarme, durante anos, descubrir as poleas, a exactitude do mecanismo. Pode que só despois, caese rendida ante o axexo obstinado, a demora na esculca indiscreta, a urxencia do sen sen alento poético.
Como escritora confórmome con merodear a palabra, todo vale na procura do encontro. Penso se o esforzo por acceder ás lindes da linguaxe, non insiste nesa necesidade de precisión para que aconteza o milagre comunicativo, a comuñón. Falo de comuñón cando escritor e lector beben da mesma man en cunca, non a mesma auga, iso é imposíbel. Sabémolo. Conformámonos.
Como non precipitarse na tentativa de diseccionar a complexidade da trampa? O fascinio primeiro e traidor. Regresan as palabras de Octavio Paz sobre as técnicas do poema. Si, pode que nazan e morran con cada texto. Pero, como el di, pensar que a literatura se reduce a iso sería torpe. Daquela? Daquela a carón do artefacto o MISTERIO. Iso indicíbel que fai que o poema sexa implacábel, que nos acurrale, que nos venza.
Pero o misterio non consinte disección, só admiradores perplexos.
Anos despois creo que o que determina o “éxito” do poema é xusto aquilo sobre o que o escritor carece de control, por moi despiadado que sexa o noso intento de aprehender o misterio, iso inefábel é, precisamente, o que marca a diferenza entre calquera texto e O Poema.
Levo así semanas. A ponencia para Paris. Había de regresar á estantería Pizarnik, unha ducia de arquivadores A-Z e andeis de libros compoñen o meu universo poético sobre a arxentina. Alí todo o traballo para a tese. Daquela, pánico a que lle pasara algo ao meu arquivo, pensaba, poden rir, nunha caixa forte, nun lugar no que nin a auga, nin o lume. Pánico a que anos de traballo, a que aquelas fotocopias chegadas de tódalas partes do mundo, se esvaeceran. Penso naquilo e véxome algo máis nova, as horas na cadeira, fisioterapia para a boneca, o abafo máis inexplicábel, a empatía máis fonda. E non era unha moza tan impresionábel ou si?
Regreso dende hai semanas a este arquivo. Os apuntamentos nas marxes, as frechas, os suliñados, as distintas tintas que marcan épocas tamén distintas, ningún debuxo. A caligrafía máis coidada. Centos de fichas en cartóns raiados. O método. A reverencia máis rigorosa polo método, ata a obsesión. Descubrir que a obsesión é o que nos salva.
Todo, todo para chegar ao volume azulnoite de capas duras, cosido por un artesán en Santiago, as letras douradas: La obra poética de Alejandra Pizarnik. Arquitectura de un desencuentro.
Volvín ao arquivo unha tarde deste novembro e tódolos clips enferruxados. Despois de case cinco anos pensei que non pasaría absolutamente nada se todo o andel desaparecera. Lembrei aquela teima da caixa forte. Rin. Sentín algo de lástima por aquela investigadora exhausta nos derradeiros meses.
Ferruxe nos ósos. Pero de súpeto un papeliño, unha fosforescencia que se desprende dalgún dos arquivadores, e un verso, a rapaza de cabelo longo con 20 anos reaparece, enérxica, acompáñaa un vendaval, a conmoción intacta da hora en que lin a Pizarnik por vez primeira. Cando non sabía da fondura do pozo, da espreita esgotadora na palabra.
Cada paso.
Destino: PARIS.
Non é só porque volva ao Patrimonio de Roth estes días.
Sempre no verán, ese calor húmido que multiplica o frío do cuarto. Estío. En acumulación memoria. A primeira vez, aos doce anos, e o po quente do chan, e as miradas todas sobre a nena. E o frío. Despois virían máis, pero aquel, aquel foi o primeiro encontro, a morte do avó, os óculos grosos. Non sei se algunha vez ata entón vira tanta xente. Nunca antes a morte. Sei que as homenaxes deben facerse en vida, pode que as palabras ante a lápida non sirvan de nada, pero alí, coas flores nas mans, sentín a potencia de quen congrega na despedida. Non esquezo as persoas que me viñeron agredecer as accións do home discreto e enfermo que cheguei a coñecer. O frescor dos lirios e as rosas. Misterio memoria.
Hai mortes que son coma o martelo da forxa, e outras liviáns coma a caída do marmelo picado. Todas inexplicabéis. Imposíbel medir algunhas ausencias.
Unha década máis tarde, recén licenciada, coa promesa nas xemas dos dedos, vivín outra perda. Un grande amigo de meu pai. Penso na amizade que os unía e envásoa ao baleiro na memoria.
Outra década despois sigo a pensar naquel acordo que eles dous facían parecer tan simple coma sagrado, indicíbel: velaiquí estou, conta comigo, non me irei ata o último alento. Deixo o que son nas túas mans.
O aprecio, o afecto, o amor, tamén se aprende dende fóra. Contaxia. Faise extensivo aos que te rodean. Síntome agradecida por acceder a aquela complicidade única, memorábel.
Confeso que envexo a profundidade, a conexión daquel encontro de dous homes sinxelos, intelixentes, que compartían humor e o gusto por un viño baixo a parra. Míroos agora, na memoria, advírtoos en momentos de apuro, e tamén de celebración. Ao mellor meu pai non sabe que con aquela súa viaxe a Madrid (pénsoo no coche, ao ir, ao vir, apertando a mandíbula), cando todo estaba perdido, para a despedida, herdábame o modelo de compromiso dunha amizade verdadeira. Extraordinaria e rara coma un paxaro por catalogar.
Fabulo a despedida.
Este verán outras perdas, as propias e as dos amigos queridos, que tamén se fan propias. Acucian as palabras que non se din, que se gardan por covardía, por pudor.
Dixenllo hai días a meu pai. Viñamos doutro enterro, o mesmo calor: El soubo quererte no que es, no que mereces. Sen condición, nin límite.
Que os meus fillos podan dicirme iso algún día.
Botei o verán sen escribir un post. Pero pasaron tantos pola miña cabeza(a soidade, as etapas que se fechan, algúns versos de Szymborska, Lorca, Glück, as decepcións). Ás veces mesmo aparecía o título entre neóns, insistente, interrumpindo a praia, unha excursión, o cociñar silencioso da confeitura de abruños.
Pregúntome agora que escribo isto se algún sobreviviu, se algún pagaba tanto a pena como para permanecer durante dous meses na memoria, agardar ao outono, ao regreso.
Isto levoume a pensar nos proxectos de escrita, nos que están aí, durante tempo, mesmo chegan a coller forma, e logo non se concretan. Falo con outros escritores sobre isto, algúns dinme que son moi fecundos en proxectos, pero que a porcentaxe que se concreta é mínima. Outros conciben un proxecto e centranse nel ata rematalo, non hai distraccións, non se atravesan outras ideas porque toda a enerxía se concentra nun obxectivo claro: rematar o que se comezou.
Non sei se algunha das ideas para post deste verán sobreviviu. Ten todo o seu momento? Escapa ese momento e xa non hai máis oportunidades? O que non se concreta fica perdido para sempre?
Que pasa co que non se di?
Se non saben voar
perden o tempo comigo
Detéñome a mirar a arquitectura do colo da camisa branca para home e aparece Joyce: Todos desexan ver que creas a obra que meditas. Et voilà. GV. Trala marca o home, Gonzalo Vázquez, a discreción elocuente dunha obra fascinante.
Chego a el da man dun amigo, pero logo outro e outro. Os tres escritores. Como é que eu non…? Sempre a mesma pregunta ante a revelación. Pero non, porque antes diso extravíome en reportaxes, entrevistas, blog, web oficial. Examino con cautela cada unha das entreteas desta proposta que me rinde. Comezando pola deconstrucción no concepto de moda e introducindo vestiario. Hai tralas pezas deste novísimo deseñador un maniquí tatuado de Barthes e Baudrillard.Un seductor habilísimo coa palabra e co patrón.
Leo con intriga o magnífico retrato que lle escribe Gualtiero De Santi e sorrío para min. Arte/Creatividade- Flâneur/Dandy -Materia/Espírito. Entre as últimas palabras: reconquista. Velaí está. Un reapropiarse dos signos e do simbólico sen lixos, despoxados de perversión, sen mácula. Non procuran iso os poetas? Así miro as súas pezas.
Algo en Gonzalo Vázquez lévame a De sobremesa, de Asunción Silva. (Penso naqueles posts, na febre. Agora tamén.) Esa vocación interdisciplinar, renacentista desvela un dos piares fundamentais deste proxecto que é GV. E así detéñome no Desexo intransitivo. Esas payets con gume, para escintilar na noite. Un poema de coitelas para amosar a pel.
Debilidades comúns. Releo o texto de Gonzalo Hermo que aparece no catálogo, recoñecendo nel ao autor e a súa elegancia atroz da Escola do resentimento. Os riscos da palabra. A seguir lembro aquela resposta no Protexta do deseñador sobre os tecidos e as obras literarias, e no centro Anxo Angueira co Valo de Manselle. Elas, elas, elas: admiradas Ugía Pedreira e Guadi Galego. Mag-ní-fi-cas.
A poética. Sinto necesaria esa reivindicación explícita da poética. E leo entre os versos do seu manifesto a vontade de sofisticación da orixe que parezo perseguir sempre. Así contemplo o traxe que Ugia Pedreira levou no concerto de Marful do Womex.
Axexo no GV lab. Sinto que estou ante un enfant xenial que xoga nos lindes, que gosta de divertirse, que experimenta. Hai na construcción do seu universo un coidado exquisito polo detalle, unha atención extrema á mensaxe implícita de cada peza. O talento posto ao servizo da reinvención. O nacre dos mexilóns escintilando entre cristais, o vermello máis Rosalía.
Quédome co estranamento, co surrealismo, Baudelaire e o antagonista, a devoción por Lois Pereiro, a colección de botóns vermellos, Alicia Fernández, a heterodoxia, María Miramontes, toda a curiosidade polo seu novo proxecto sobre Amor e desexo. A procura de hai semanas, entre o sol, do seu atelier por Compostela.
Sentir o abismo, un precipitarse por cada un dos fíos que me tende, que desganduxo con atención disciplinada, como esixe o proxecto GV, e que só pode conducir á admiración.
Tralo fascinio
inclinación de cabeza.
Aínda rematei onte de mirar as referencias en Poesía última de amor e enfermidade, de Pereiro. Non me resisto a anotar algúns apuntamentos:
Entre tódolos referentes, 5 premios Nobel. Dun xeito ou outro hai conexións interesantísimas entre eles. Rayuela dentro da rayuela. Finalmente son dous directores de cine (e non un como apuntara no post anterior): David Lean e Rohmer. Fondo calado de referentes alemáns.
E un novo descubrimento: J. M. Fonollosa, poeta da posguerra, cun traballo inédito prácticamente ao longo de 40 anos. E aquí, esta lectora, completamente rendida ante Pereiro, porque as citas non son só perfectas réplicas, ou pés para os seus poemas (descubro na entrevista do Diario cultural que foron incluidas despois dos textos) senón que van máis alá. Aquí unha das grandezas do poeta monfortino: a cita que recupera de Fonollosa pertence a un poema que se atopou na casa deste último cando faleceu, xunto a varios borradores de poemas e un bosquexo de testamento manuscrito. Daquela todo cobra un significado SUPERIOR, a conciencia de cada cita na obra de Pereiro trascendendo ao autor, á obra mesma. Caleidoscopio.
Salto de casiña a unha reportaxe que publicou El País no 2007 con declaracións dalgúns dos seus compañeiros de “xeración poética”. Nela atopo expresións coas que concordo totalmente como “nieblas centroeuropeas” ou a imaxe de poema como “bisturí”. E de aí vou ó que coido será un apaixoante documental, aínda en proceso, que están a realizar Alexandre Cancelo e Iago Martínez (o mesmo que lle fixo, hai moi pouco, unha interesantísima entrevista a Carlos Oroza, pero esta é outra rayuela á que, se cadra, me adicarei no futuro). Os videos que atopei deste proxecto aproximándome a outro Pereiro. Imprescindíbel. Quédome coa metodoloxía dos dous directores e guionistas do filme, que intúo tan honesta coa poética do monfortino, e que é perfecta como remate do post: “Traballar cun guión pechado, pero coa firme vocación de rebentalo”.
Sucos: blog de Dores Tembrás 